Karma hukuk dallarından biri olan iş hukuku tanımı genel anlamda yapılacak olursa; işçi haklarının korunması ve güvence altına alınması adına işçinin ekonomik ve sosyal hakları, işçi ücretleri, dinlenme süreleri, çalışma şartlarını iyileştirmeyi amaçlayan ve işçi ve işveren arasındaki ilişkiyi inceleyip düzenleyen hukuk dalı olduğu söylenebilir.
Bu yazımızda çalışma hayatının vazgeçilmez bir dayanağı olan ve işçinin sosyo-ekonomik haklarının çerçevesini belirleyen iş hukuku hakkında merak edilenleri derledik. İş hukuku nedir, iş hukuku tarihsel gelişimi, iş hukuku süreci, iş hukuku ilkeleri ve özellikleri başta olmak üzere iş hukuku avukatı ne iş yapar ve iş hukuku neden gereklidir gibi merak edilen tüm konu ve soruların cevaplarını bulabilirsiniz. Tüm bunların dışında merak ettiğiniz diğer soru ve konular hakkında Bursa avukat olarak hizmet veren Avukat Feyza Hazar ve ekibi müvekkillerine iş hukuku kapsamında da hizmet vermektedir.
İş Hukuku Nedir?
Özel bir hukuk dalı olan iş hukuku, işçi ve işveren ilişkilerini inceleyip düzenler ve taraflar arasında çıkabilecek anlaşmazlıkları hukuka uygun şekilde sonuçlandırır. Genel olarak işçi ve işverenin arasındaki ilişkilerde çıkacak uyuşmazlıkları düzenleyen hukuk dalına iş hukuku denir. Çalışma ortamında işveren ve işçi arasındaki uyuşmazlıkların değerlendirilmesi iş hukuku kapsamında yapılır. Karma bir hukuk dalı olan iş hukuku, işçinin çalışma şartları, izin ve dinlenme süreleri, tazminat alacağı gibi karşılaşabileceği sorunların hukuki yollardan çözümlenmesini amaçlar. İş hukuku bireysel ve toplu iş hukuku olarak iki bölümde incelenmektedir.
İş Hukuku Kapsamı
İşçinin çalışma şartları, ücret, tazminat alacakları (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı v.s) gibi temel haklarını ilgilendiren konular iş hukuku kapsamına girmektedir. İş sözleşmesi kapsamında bulunan temel haklar, çalışma şartları, izin süresi, iş sağlığı, iş güvenliği gibi kavramlar iş hukuku kapsamında yer almaktadır.
İş hukuku kapsamında yaşanan sorunlar 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde değerlendirilmektedir. İş hukukunun kapsamına giren davalar iş mahkemelerinde görülmektedir. 4857 sayılı İş Kanunu işçi ve işveren arasındaki iş ilişkisini korur, düzenler ve sürekliliğini sağlar.
İş Hukuku Dalları
İş hukuku bireysel iş hukuku ve toplu iş hukuku olmak üzere 2 bölümde incelenmektedir. Toplu iş hukuku sendikalar hukuku olarak da adlandırılabilmektedir.
- Bireysel İş Hukuku: İş sözleşmesi gereği çalışma şartları, prim ve ücret ödemeleri, sosyal haklar, iş sözleşmenin feshi sonucu oluşan tazminat, iş sağlığı ve iş güvenliği gibi konularda yaşanan sorunlar bu kapsamda yer almaktadır.
- Toplu İş Hukuku: Toplu iş hukuku ise daha büyük iş yerleri için geçerlidir. Toplu iş hukuku, işveren ile işçi arasında taraflardan en az birinin üye olduğu sendika ya da örgüt adına yer aldığı durumları kapsamaktadır. Toplu iş hukuku kapsamına giren konuları sendikal faaliyetler, toplu iş sözleşmesinin hazırlanması ya da sonucunda çıkabilecek anlaşmazlıklar, grev, lokavt şeklinde sıralamak mümkündür.
İş Hukukunda Önem Arz Eden Konular
Türk borçlar kanunu, iş kanunu, deniz iş kanunu, basın iş kanunu ve sendikalar kanunu iş hukuku kapsamında yer alan kanunlardır. İş hukuku kapsamında önem arz eden konuları şu şekilde sıralamak mümkündür;
- İşçinin hakkını alabilmesi, ve hak ettiği ücretin ihmal edilmemesi adına işçi haklarının korunması önceliklidir.
- Sendika, işçi ve işveren arasındaki anlaşmazlık durumunda genellikle çalışan lehine değerlendirme yapabilmektedir.
- İş hukukunda işçinin şahsı önceliklidir.
- İş hukuku işçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenlediği için özel hukuk alanıdır. Ancak devlet müdahalesini de barındırdığı için karma hukuk dalı olarak değerlendirilmektedir.
İş Hukuku Önemi
4857 sayılı iş kanunu ile işçi ve işveren arasındaki iş ilişkisi koruma altına alınmıştır. Bu kanun kapsamında taraflar arasındaki her türlü anlaşmazlık 4857 sayılı mevzuata uygun bir şekilde düzenlenir. İş hukukunun en önemli özelliği daha güçsüz konumda yer alan işçi haklarının korunmasını esas almasıdır. İş kanunu ile birlikte ekonomik yönden zayıf olan işçilerin piyasa şartlarına göre alım güçlerinin korunması ve her türlü sosyal haklarının genişletilmesi, ücret, izin, tazminat gibi temel hakların korunması ve güvence altına alınması amaçlanmıştır. İş hukuku; işçi ve işveren arasındaki ilişkiyi belirleyen, işçi haklarını korumayı esas alan önemli bir çerçevedir. Günümüzdeki çalışma şartları, işçinin temel hakları, iş sağlığı ve güvenliği gibi konular düşünüldüğünde iş hukukunun önemi net bir şekilde ortaya çıkmaktadır. İş hukuku değişen çalışma şartları ile birlikte işçilerin yaşadıkları olumsuzlukları en aza indirmeye ve işçi haklarını korumaya çalışan bir hukuk dalı olarak çok önemlidir.
İş Hukuku Neden Gereklidir?
İş hukukunun değerini ve önemini daha iyi anlayabilmek için tarihsel süreçteki gelişimine ve neden ortaya çıktığına dikkatlice bakmak gerekir. Günümüz toplumlarında üretim ve hizmete dayalı her türlü ekonomik faaliyetlerin artması ile birlikte çalışanların haklarının önemi ortaya çıkmaktadır. İş sözleşmesi kapsamında işçi ve işveren arasında imzalanan ve sorumluluk esasına göre işleyen süreçte imtiyazlı olan taraf işverendir. Bu nedenle daha zayıf ve emir altında bulunan işçi haklarının devlet güvencesi ile korunması gerekmektedir. Tarihsel sürece baktığımızda ilk olarak sanayi devrimi ile birlikte işçi ve işveren gibi söylemler ortaya çıkmıştır. Tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişin hız kazandığı bu dönemde kitlesel üretim de hızla artış göstermiştir. İş gücü alanında yaşanan açıkların kapatılması için işçi sayısı da her geçen yıl artmıştır. Bu dönemde çocuk yaşta çalıştırılan işçilerin sayısı da bir hayli fazladır. Sanayi devrimi sonrasında çalışma hayatına devletin hiçbir şekilde müdahalesi bulunmamıştır. Bu süreçte işçi ve işveren arasındaki ilişki tamamen arz talep kuralına bağlı olarak yürütülmüştür. Bu nedenle denetimsiz çalışma ortamında görülen birçok sorunu da beraberinde getirmiştir. Örneğin çocuk işçi sayısının artması, iş sağlığı ve güvenliği konusunda yaşanan olumsuzluklar, iş güvenliğinin olmaması nedeniyle artan iş kazaları ve ölümler, mesleki hastalıklar gibi başlıca durumlar ilerleyen yıllarda halk arasında tepkilere neden olmuştur.
Bu sayede devlet müdahalesi ile birlikte işçi haklarının koruması gerektiği gündeme gelmiştir. İşçi haklarını güvence altına almayı amaçlayan kanunlara gereksinim duyulmuştur. İş hukukunun tarihsel süreçte çıkış gerekçesine bakıldığında işveren karşısında güçsüz olan işçilerin çalışma ortamlarının düzenlenmesi ve haklarının güvence altına alınması sağlanmıştır. Özetle iş hukuku; çalışanların işveren karşısındaki haklarını korumayı ve çalışanların temel haklarının güvence altına almayı sağlayan karma bir hukuk dalıdır. İş hukukunun karma hukuk dalı olmasının sebebi devlet müdahalesinin olmasıdır. Bu yönüyle iş hukuku sadece iş sözleşmesinin tarafları olan işçi ve işveren arasında geçerli değildir. Ayrıca taraflardan birinin üye olduğu sendika ile de ilişkilerini inceler ve düzenler.
Bursa’da avukat Feyza Hazar Apaydın müvekkillerine iş hukuku kapsamında iş avukatı olarak avukatlık ve danışmanlık hizmeti vermektedir.
